Ma trận BCG là gì? Các bước ứng dụng ma trận BCG trong lập chiến lược

Ma trận BCG được thiết kế nhằm giúp doanh nghiệp nhận ra cơ hội tăng trưởng của các danh mục sản phẩm, rồi dựa vào đó để đưa ra quyết định đầu tư tiếp hay ngừng sản xuất. Vậy ma trận BCG là gì? Ứng dụng ma trận BCG trong lập chiến lược ra sao? Hãy cùng Paroda tìm hiểu ngay qua bài viết dưới đây.

1. Tổng quan ma trận BCG

1.1. Ma trận BCG là gì?

Ma trận BCG là gì? Hiểu một cách đơn giản, ma trận BCG (Boston Consulting Group) được xây dựng nhằm giúp doanh nghiệp định hướng chiến lược tăng trưởng thị phần cho doanh nghiệp mình bằng cách đưa các danh mục sản phẩm vào 4 nhóm, xác định vị trí của các sản phẩm này trên thị trường để đưa ra quyết định đầu tư hay loại bỏ. Ma trận Boston sẽ phân tích các khía cạnh tương ứng với trục hoành và trục tung lần lượt là:

• Thị phần (Market Share): Đo thị phần sản phẩm trên thị trường.
• Triển vọng phát triển (Market Growth): Đo mức độ tăng trưởng thị trường cho sản phẩm đó.

1.2. Mô hình BCG gồm những gì?

Ma trận BCG được chia thành 4 góc phần tư. Một ma trận sẽ có 4 SBU, mỗi một góc phần tư tương với 1 SBU. Cho những ai chưa biết SBU là gì thì SBU (Strategic Business Unit) là một đơn vị kinh doanh chiến lược. SBU trong ma trận BCG được hiểu là một dòng sản phẩm, một sản phẩm hay một nhãn hiệu của doanh nghiệp, nhắm tới nhóm khách hàng mục tiêu cụ thể nào đó.

Trong ma trận BCG bao gồm:

• SBU Ngôi sao: Sản phẩm ở các thị trường tăng trưởng cao với thị phần cao.
• SBU Dấu chấm hỏi: Sản phẩm tại các thị trường có tốc độ tăng trưởng cao nhưng thị phần thấp.
• SBU Con bò sữa: Sản phẩm tại các thị trường tốc độ tăng trưởng thấp nhưng thị phần cao.
• SBU Con chó: Sản phẩm này có tốc độ tăng trưởng và thị phần thấp.

Tóm lại, có 3 điều cơ bản cần nhớ khi nói về ma trận BCG đó là:

• Ma trận BCG là một công cụ được sử dụng trong nội bộ doanh nghiệp để đánh giá hiện trạng giá trị của các dòng sản phẩm trong công ty.
• Dựa vào ma trận BCG, công ty sẽ quyết định sản phẩm nào cần giữ lại, loại bỏ hoặc đầu tư thêm vào.
• Ma trận chứa 4 danh mục riêng biệt: SBU con chó, SBU dấu chấm hỏi, SBU ngôi sao và SBU con bò.

>> Xem thêm: Phương pháp Pomodoro là gì? Cách áp dụng Pomodoro để quản lý thời gian hiệu quả

2. Phân tích ma trận BCG – ma trận tăng trưởng thị phần

Sau khi đã nắm rõ được ma trận BCG là gì và những thành phần có trong ma trận, chúng ta hãy cùng đi phân tích ma trận BCG một cách cụ thể trong phần nội dung tiếp theo đây.

2.1. SBU Ngôi sao

Những sản phẩm được xếp vào danh mục này có thị phần kinh tế tương đối lớn ở những ngành đang có sự tăng trưởng cao. Chúng sở hữu lợi thế trong việc cạnh tranh và còn nhiều cơ hội để phát triển lợi nhuận và tăng trưởng trong dài hạn.  Ngôi sao được đánh giá cao về sự sinh lợi và tự đáp ứng được các nhu cầu về vốn. Nhưng trong khi đang hình thành thì cũng cần phải có một số lượng vốn đầu tư nhiều để giữ vững vị thế dẫn đầu.

2.2. SBU Dấu chấm hỏi

Đây là sản phẩm có thị phần nhỏ nhưng mức độ tăng trưởng cao. Chúng là các ngành hàng có khả năng tăng trưởng dài hạn trong tương lai. Chúng cần nguồn vốn đầu tư lớn và các công đoạn đánh giá tiềm năng chính xác. Các dự án mạo hiểm hoặc khởi nghiệp thường nằm ở dạng Dấu chấm hỏi. Họ có tiềm năng giành được thị phần và cuối cùng trở thành các sản phẩm Ngôi sao. Nếu được đầu tư đúng cách, Dấu chấm hỏi sẽ phát triển và tiêu tốn một lượng đầu tư lớn. Nhưng nếu các sản phẩm Dấu chấm hỏi không thành công, chúng sẽ dễ dàng biến thành sản phẩm Con chó.

2.3. SBU Con bò sữa

Các sản phẩm trong góc phần tư Con bò sữa nằm trong một thị trường đang phát triển chậm lại và nơi (các) sản phẩm có thị phần cao. Các sản phẩm trong góc phần tư Con bò sữa mặt được coi là những sản phẩm dẫn đầu trên thị trường. Những sản phẩm đã có một số lượng đầu tư lớn vào chúng và không cần đầu tư thêm để duy trì vị thế của chúng.

Dòng tiền được tạo ra bởi những Con bò sữa mặt cao và thường được sử dụng để tài trợ cho các Ngôi sao và Dấu chấm hỏi. Các sản phẩm trong góc phần tư Bò sữa xem được “hái ra tiền” và các công ty đầu tư ít tiền mặt càng tốt trong khi vẫn thu được lợi nhuận từ sản phẩm.

2.4. SBU Con chó

Sản phẩm ở góc phần tư Con chó nằm ở thị trường có tốc độ tăng trưởng chậm và các sản phẩm tại đây có thị phần thấp. Các sản phẩm ở đây không mang lại nhiều doanh thu cho doanh nghiệp nên có khả năng được bán lại hay loại bỏ trừ khi chúng có khả năng hỗ trợ cho các sản phẩm hiện có khác hay được sử dụng với mục đích tạo lợi thế cạnh tranh.

>> Xem thêm: Cách sắp xếp công việc hiệu quả, khoa học dễ áp dụng

3. Ý nghĩa của ma trận BCG là gì?

• BCG giúp doanh nghiệp dễ dàng phân bổ nguồn đầu tư đúng đắn cho các sản phẩm có tiềm năng hơn, giúp đảm bảo lợi nhuận tối đa.
• Giúp doanh nghiệp có cái nhìn tổng quát nhất về giá trị thực tại của doanh nghiệp mình.
• Là thước đo đánh giá tiềm năng doanh thu, lợi nhuận khi sản phẩm mới ra mắt trên thị trường.
• Giúp nhà lãnh đạo dễ dàng hơn khi đưa ra các quyết định và chiến lược kinh doanh mới.

4. Ma trận thị phần tăng trưởng BCG hoạt động như thế nào?

Bên cạnh câu hỏi mô hình ma trận BCG là gì nhiều người cũng thắc mắc về cách hoạt động của chúng. Ma trận là một công cụ ra quyết định và nó không nhất thiết phải tính đến tất cả các yếu tố mà một doanh nghiệp cuối cùng phải đối mặt. Ví dụ, việc tăng thị phần có thể tốn kém hơn so với doanh thu bổ sung thu được từ doanh số bán hàng mới. Vì quá trình phát triển sản phẩm có thể mất nhiều năm nên các doanh nghiệp phải lập kế hoạch dự phòng cẩn thận.

5. Ưu điểm và hạn chế của ma trận BCG

5.1. Ưu điểm của ma trận BCG

Những ưu điểm nổi bật của ma trận BCG có thể kể đến là:

• Không quá phức tạp, dễ áp dụng

Với sơ đồ phân tích khá đơn giản, người sử dụng có thể dễ dàng hiểu và áp dụng được vào mô hình kinh doanh của doanh nghiệp.

Khi nhìn vào ma trận BCG, chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy rằng nhóm “ngôi sao” và “con bò sữa” là hai danh mục có lợi nhất đối với doanh nghiệp. Ngược lại, các sản phẩm ở hai nhóm “dấu chấm hỏi” và “con chó” thì cần đặc biệt lưu ý để tránh đem lại những rủi ro và thất bại cho doanh nghiệp.

• Giúp doanh nghiệp xác định được hiệu quả hoạt động của đơn vị kinh doanh

Việc sử dụng ma trận BCG là một biện pháp hữu hiệu giúp doanh nghiệp xác định được đâu là lĩnh vực, đơn vị kinh doanh mang lại hiệu quả thấp để loại bỏ. Từ đó, giúp tiết kiệm được rất nhiều nguồn lực và vốn đầu tư cho những sản phẩm không có tiềm năng, và tập trung vào phát triển những sản phẩm có lãi.

Nói cách khác, ma trận BCG chính là phương hướng giúp doanh nghiệp phân bổ nguồn vốn đầu tư một cách hợp lý. Từ đó có thể tận dụng ngân sách để tối đa hóa cấu trúc kinh doanh.

• Dễ xác định để đầu tư vào các sản phẩm tiềm năng

Sau khi xác định được những danh mục cần loại bỏ, doanh nghiệp có thể tập trung vào những sản phẩm có nhiều tiềm năng để phát triển, cụ thể đó là danh mục ngôi sao và bò sữa.

Tùy theo tiềm lực tài chính và mức độ chấp nhận rủi ro, nhà quản lý có thể lựa chọn phát triển theo hai hướng. Hoặc là những sản phẩm có khả năng tăng trưởng cao ở “ngôi sao” nhưng đồng thời đòi hỏi sự đầu tư đáng kể, hoặc doanh nghiệp có thể lựa chọn “con bò sữa” giúp thu được dòng tiền tốt với mức đầu tư tối thiểu.

5.2. Hạn chế của ma trận BCG

Ngoài những ưu điểm kể trên, ma trận BCG cũng tồn tại một số nhược điểm nhất định, đó là:

• Không tính đến các yếu tố kinh doanh khác

Điểm hạn chế lớn của ma trận BCG đó là nó bỏ qua các khía cạnh kinh doanh khác cũng rất quan trọng đối với sự thành công doanh nghiệp. Thị phần và tăng trưởng ngành không phải là yếu tố duy nhất ảnh hưởng tới lợi nhuận. Bên cạnh đó, thị phần cao không có nghĩa là nó sẽ mang lại lợi nhuận cao.

Ngay cả khi đã chọn một ngành hàng có tiềm năng tạo ra tiền, doanh nghiệp vẫn có thể bị lỗ nếu khả năng quản lý của bạn lãnh đạo cấp cao kém, nhân viên không tận tâm, hoặc các nguyên nhân bên ngoài không lường trước được phát sinh.

Hơn nữa, việc chọn một loại sản phẩm trong nhóm “ngôi sao” hoặc “con bò sữa” không đảm bảo rằng công ty sẽ luôn thu được lợi nhuận.

• Không phù hợp sử dụng trong mô hình kinh doanh phức tạp

Với những doanh nghiệp có mô hình kinh doanh phức tạp, việc áp dụng ma trận BCG sẽ không mang lại nhiều hiệu quả. Bởi mô hình này chỉ xem xét đến 3 tiêu chí đó là dòng tiền, thị phần và tốc độ tăng trưởng nên không thể đưa ra giải pháp tối ưu cho mọi trường hợp.

Ngoài ra, chỉ có bốn góc phần tư được đem ra phân tích nên khó có thể phân loại nếu một sản phẩm nằm giữa các danh mục này.

>> Xem thêm: Agile là gì? Cách áp dụng Agile trong quản lý dự án

6. Các bước ứng dụng BCG trong lập chiến lược

Mặc dù phân tích BCG đã mất tầm quan trọng do nhiều hạn chế, nhưng nó vẫn có thể là một công cụ hữu ích nếu được thực hiện theo các bước sau:

• Bước 1: Chọn đơn vị

Ma trận BCG trong quản trị chiến lược có thể được sử dụng để phân tích các SBU, các thương hiệu, sản phẩm riêng biệt hoặc một công ty như một đơn vị. Đơn vị nào sẽ được chọn có tác động đến toàn bộ phân tích. Do đó, điều cần thiết là phải xác định đơn vị mà bạn sẽ thực hiện phân tích.

• Bước 2: Xác định thị trường

Xác định thị trường không chính xác có thể dẫn đến việc phân loại sản phẩm kém hiệu quả. Do đó, việc xác định chính xác thị trường là điều kiện tiên quyết để công ty hiểu rõ hơn về vị thế danh mục sẽ đầu tư.

Ví dụ: Với thương hiệu xe hơi Mercedes-Benz, nếu thực hiện phân tích trong thị trường xe chở khách, nó sẽ trở thành Dogs. Nhưng sản phẩm đó sẽ trở thành Cash cows khi ta đặt trong môi trường ô tô hạng sang.

• Bước 3: Tính thị phần tương đối

Thị phần chính là phần trăm tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ mà công ty đang chiếm lĩnh trên thị trường.

Thị phần tương đối được tính = Tổng doanh số bán hàng hoặc doanh thu của công ty, chia cho Tổng doanh số/ doanh thu của đối thủ đang dẫn đầu thị trường. Như vậy, bạn đã xác định được thị phần tương đối trên trục X.

• Bước 4: Tìm hiểu về tốc độ tăng trưởng thị trường

Tỷ lệ tăng trưởng của ngành có thể được tìm thấy trong các báo cáo ngành, thường được cung cấp trực tuyến miễn phí. Nó cũng có thể được tính toán bằng cách xem xét tăng trưởng doanh thu trung bình của các công ty đầu ngành. Tốc độ tăng trưởng thị trường ngành được đo bằng tỷ lệ phần trăm. Điểm giữa của trục y thường được đặt ở tốc độ tăng trưởng 10%, nhưng điều này có thể thay đổi.

Một số ngành tăng trưởng trong nhiều năm nhưng với tốc độ bình quân 1 hoặc 2%/ năm. Do đó, khi thực hiện phân tích, bạn nên tìm ra tốc độ tăng trưởng được coi là đáng kể (điểm giữa) để tách Bò sữa ra khỏi Ngôi sao và Dấu chấm hỏi với Con chó.

• Bước 5: Vẽ các vòng tròn trên ma trận

Sau khi thực hiện các bước trên, bạn tiến hành vẽ sản phẩm dựa theo số liệu lên ma trận BCG. Trục X thể hiện thị phần tương đối và trục Y thể hiện tốc độ tăng trưởng của ngành. Có thể vẽ minh họa mỗi vòng tròn tượng trưng cho từng đơn vị/ thương hiệu/ sản phẩm. Kích thước lý tưởng sẽ tương ứng với tỷ lệ doanh thu mà nó tại ra.

7. Lưu ý khi áp dụng ma trận BCG

• Doanh nghiệp không nên chỉ tập trung vào Thị phần và Mức tăng trưởng Thị phần. Điều này có thể sẽ làm doanh nghiệp thiếu đi cái nhìn khách quan về các yếu tố khác ảnh hưởng tới sản phẩm…
• Chu kỳ kinh doanh của các sản phẩm khác nhau là không giống nhau, khó có thể quy về một tiêu chuẩn nhất định.
• Bạn cần là người hiểu rõ về từng loại sản phẩm để có cái nhìn chính xác nhất khi đánh giá sản phẩm đó.

>> Xem thêm: Six Sigma là gì? Nguyên tắc khi áp dụng 6 Sigma hiệu quả cho doanh nghiệp

8. Cách tính ma trận BCG nhanh chóng

Để xây dựng ma trận BCG hiệu quả, bạn cần dựa trên các công thức tính sau:

Tốc độ tăng trưởng thị trường

Cách tốt nhất và đơn giản nhất để tính tốc độ tăng trưởng chính là lấy quy mô thị trường năm thứ 2 trừ đi quy mô thị trường năm thứ 1. Sau đó lấy kết quả chia cho quy mô thị trường năm thứ 1 và nhân với 100.

Tỷ lệ tăng trưởng của thị trường = (Doanh số ngành năm nay – Doanh số ngành năm trước)/ Doanh số ngành năm trước*100

Ví dụ: Quy mô thị trường năm thứ 1 là 100 triệu đô la, năm thứ 2 là 110 triệu đô la. Như vậy tốc độ tăng trưởng của thị trường sẽ là:

Tốc độ tăng trưởng của thị trường = (110 triệu đô la – 100 triệu đô la)/ 100 triệu đô la*100 = 10%

Sau khi tính toán được thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường, tiếp theo chúng ta sẽ biết được sản phẩm của mình đang ở đâu trong ma trận BCG.

>> Xem thêm: BSC là gì? Vì sao nên ứng dụng Balanced scorecard vào quản lý và vận hành doanh nghiệp

9. Ví dụ ma trận BCG trong thực tế

Sau đây là một số ví dụ điển hình về việc áp dụng ma trận BCG trong hoạt động kinh doanh của các thương hiệu lớn:

9.1. Ví dụ về ma trận BCG của Vinamilk

Để hiểu rõ hơn, hãy tham khảo ma trận BCG ví dụ của Vinamilk:

Xác định các danh mục SBU của Vinamilk và đánh giá cơ hội tăng trưởng của chúng trong tương lai.

Sau đó, sắp xếp các danh mục SBU của Vinamilk vào ma trận và xác định chiến lược:

• SBU sữa nước

SBU sữa nước tiếp tục là mặt hàng chủ lực, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng doanh thu của Vinamilk. Năm 2012, thị trường sữa nước (sữa pha sẵn) vẫn do Vinamilk và Frieslandcampina nắm giữ. Với lợi thế hơn về dòng sản phẩm sữa tươi tiệt trùng 100%, được sản xuất theo chu trình khép kín từ khâu chăn nuôi, thu mua, chế biến và đóng gói; sữa nước vẫn là phân khúc mang lại nhiều cơ hội và lợi nhuận cho Vinamilk.

Giải pháp: Vinamilk nên tập trung triển khai đầu tư vào năng lực sản xuất sữa: mở rộng các trang trại, phát triển đàn bò, xây dựng các nhà máy với công nghệ mới,… ngoài ra đẩy mạnh chiến lược marketing, quảng cáo nhằm duy trì hình ảnh, mở rộng đối tượng khách hàng.

• SBU sữa bột

Sữa bột đang là sản phẩm có doanh số bán hàng cao nhất, là sản phẩm tiềm năng của Vinamilk. Phân khúc khách hàng của sữa bột không chỉ hướng đến trẻ em mà còn mở rộng sang phụ nữ mang thai, người già. Tuy nhiên, sữa bột lại gặp sự cạnh tranh từ các đối thủ mạnh hơn tại các thành phố lớn. Để tiếp tục phát triển, Vinamilk cần đẩy mạnh đầu tư vào phân khúc này và sản xuất thêm các sản phẩm ở mức giá tốt hơn.

Giải pháp: Vinamilk nên tiếp tục đầu tư vào danh mục SBU sữa bột, đẩy mạnh hoạt động marketing cho SBU sữa bột, phát triển thêm các dòng sản phẩm mới, đặc biệt là định vị dòng sản phẩm ở phân khúc giá thấp.

• SBU sữa đặc

Phân khúc sữa đặc được xuất hiện từ rất sớm. Chính vì vậy mà nắm giữ thị phần lớn nhất nhưng mức tăng trưởng doanh số khá thấp. Để khắc phục, doanh nghiệp cần đầu tư và phân phối đến các đại lý và nhà bán lẻ để thúc đẩy doanh số.

Giải pháp: Vinamilk nên tiếp tục duy trì đầu tư, đẩy mạnh các sản phẩm hướng tới đối tượng khách hàng bình dân và cách kênh phân phối sản phẩm.

9.2. Ví dụ về ma trận BCG của Apple

Ma trận BCG ví dụ của Apple:

• SBU Ngôi sao

Các đơn vị kinh doanh đại diện cho ngôi sao của một tổ chức cũng chia sẻ tính năng có thị phần cao, nhưng điều khiến họ khác biệt so với SBU Con bò sữa là ngành công nghiệp tương ứng của họ vẫn có thể mở rộng hơn nữa.

Đối với Apple, iPhone của họ chắc chắn là Ngôi sao cho họ. Với mỗi lần ra mắt mới của Apple iPhone, công ty quản lý để thiết lập các kỷ lục bán hàng mới.

Biết về sức mạnh thiết kế và công nghệ của mình, iPhone của Apple có tập hợp những người trung thành của riêng mình nhờ đó nó dễ dàng xoay sở để thoát khỏi sự cạnh tranh có sẵn trên thị trường.

Apple iPad và Apple Smartwatch cũng được coi là Ngôi sao cho công ty và hiện đang trong quá trình chuyển đổi để trở thành Cows Cash cho công ty.

• SBU Con bò sữa

Có hai sản phẩm của Apple thuộc danh mục Cash Cow của BCG Matrix của Apple, đầu tiên là Apple iTunes và thứ hai là Apple MacBook + iMac tựa.

Trong những năm qua iTunes, MacBook + iMac đã đạt được vị trí trở thành một Cash Cow cho công ty.

Công ty đã tự tạo ra một phân khúc thích hợp và có cơ sở của những người trung thành chỉ thích các sản phẩm của Apple. Nhưng vì ngành công nghiệp điện toán đang dần trở nên di động và di động, nhu cầu phải có máy tính xách tay và máy tính để bàn cũng giảm, do đó chúng ta có thể thêm Apple iMac + MacBook trong danh mục Con chó.

• SBU Dấu chấm hỏi

Apple TV kiếm được một ít tiền, nhưng nó không đạt được tiềm năng thực sự của nó.

Nếu Apple có thể giải quyết một vài vấn đề về hệ sinh thái, họ thực sự có thể sở hữu không gian TV. Có rất nhiều tin đồn về một sản phẩm Apple TV có thể có thể chiếm ưu thế như iPod/ iPhone/ iPad.

• SBU Con chó

SBU Con chó là những sản phẩm được cho là có tiềm năng phát triển nhưng không thể tạo ra phép màu do sự tăng trưởng thị trường chậm.

Việc không cung cấp kết quả như mong đợi khiến sản phẩm trở thành một nguồn lỗ cho tổ chức, thúc đẩy ban lãnh đạo rút khoản đầu tư trong tương lai vào liên doanh. Vì sản phẩm dự kiến ​​sẽ không mang lại bất kỳ nguồn vốn đáng kể nào, đầu tư trong tương lai được coi là sự lãng phí tài nguyên của công ty, có thể được đầu tư vào danh mục Câu hỏi hoặc Ngôi sao thay thế.

Apple iPod được coi là thứ lớn tiếp theo khi chúng được giới thiệu trên thị trường nhưng cuối cùng không tạo được tác động đáng kể do cạnh tranh cao và nhu cầu khách hàng thấp.

Trong BCG Matrix của Apple, iPod của Apple có thể dễ dàng được đặt trong danh mục Con chó.

Để nâng cao hiệu quả trong hoạt động kinh doanh, hỗ trợ công việc của Telesale, Marketing, CSKH, góp phần tăng trưởng khách hàng tiềm năng và doanh thu, doanh nghiệp có thể tham khảo bộ ứng dụng quản trị bán hàng và khách hàng Paroda Sales – CRM.

Paroda Sales – CRM hiệu quả trong:

• Hỗ trợ marketing quản lý hiệu quả các chiến dịch Marketing. Thu về nhiều khách hàng tiềm năng hơn với chi phí ít hơn.
• Hỗ trợ telesales tiết kiệm thời gian nhập Lead và điều phối Lead cho nhân viên.
• Hỗ trợ kinh doanh quản lý danh sách khách hàng 360. Tăng tỉ lệ chốt deal nhờ quản lý quy trình bán hàng theo Sales Pipeline.
• Hỗ trợ dịch vụ CSKH tốt hơn nhờ thực hiện quy trình tiếp nhận, quản lý, CSKH một cách bài bản.
• Và nhiều tiện ích khác.

Trên đây là toàn bộ thông tin về Ma trận BCG là gì cũng như các cách tính ma trận BCG nhanh chóng, mang lại hiệu quả cao. Hy vọng những thông tin mà Paroda mang đến sẽ giúp ích cho bạn biết được thị phần nào bạn cần đầu tư mạnh, thị phần nào cần thu hồi để mang lại hiệu quả cao khi kinh doanh.

>> Xem thêm các bài viết khác:

• Quy trình 5 bước lập kế hoạch chiến lược hiệu quả cho doanh nghiệp
• Workflow là gì? Cách xây dựng quy trình workflow hiệu quả
• 10 Phần mềm lập kế hoạch kinh doanh tốt nhất dành cho CEO/ Leader

Đăng ký dùng thử